Ji – binc

Yn ystod gaeaf 2008/09 cefais y cyfle i fynd i fferm Eirwyn Pritchard yn Uwchmynydd, ger Aberdaron. Mae Eirwyn a’r teulu yn ffodus am fod yna boblogaeth da o’r Bras Melyn yn yr ardal. Hefyd maer Bras yn manteisio ar fwyd ieir Eirwyn, ac yn dod am damaid pob pnawn ar ôl i’r ieir cael i swper. Hefyd mae llawer o rhywogaethau erail yn manteisio ar y bwyd

Yn Nhachwedd dalwyd a modrwyed sawl Ji-binc yn cynwys un iar fach oedd wedi genni y gwanwyn cynt. Yr wythnos yma cefais lythu’r gan y BTO. Druan, mi oedd yr iâr fach Ji-binc V874317 wedi hedfan y holl fordd i Sweden, ac wedi lladd wrth hedfan i mewn i adeilad a’r y bumed o Fai. Mae wedi mynd 1321 KM o Uwchmynydd i Sweden.

Mae gwynegon yr esgyrn wedi cyfyngu fy nghwaith gyda 'r adar dros yr wythnosau diwetha' yma, ond wythnos diwetha' fe fum yn symud blwch Tylluan Wen mewn hen ffermdy sydd yn cael ei ddefnyddio gan milwyr ar yr Epynt. Er fod y milwyr yno yn gyson yn y nos mae'r par codi teulu yno dros y tair blynedd diwetha'. Mae yn profi taw unwaith mae y Dylluan yn sefydlu eu nyth maent yn dryw i honno dros y blynyddoedd.

Nol i'r ty erbyn hanner dydd a nghyfaill Tony yn penderfynu rhoi rhwyd allan yn yr ardd am ' hanner fach' fel y dywedodd!!

Wel, dwy awr yn ddiweddarach a 59 o adar dyna siawns i gael y rhwyd lawr. Mae gen i orsaf bwydo a 6 bwydwr ynddo ac er fy mod yn eu cyfri i Garden Bird Watch bob wythnos mae nifer yr adar yn llawer mwy nac roeddwn i yn amcangyfri. Yn y cyfanswm roedd y Titywod ar y mwya, yna y Jibinc, Llinos Werdd, Adar y To, Llwyd y Gwrych, Robin, Delor y Cnau, a'r Gnocell Fraith Fawr.

Beth oedd yn ddiddorol oedd y faith fy mod wedi modrwyo dros gant o gywion y flwyddyn hon o flychod o gwmpas y ty, ac eto doedd dim o rhain wedi eu dal yn y rhwyd. Mae hyn yn ategu at adroddiad a wnaethpwyd tua tair. pedair blynedd yn ol bod llawer o adar ardal yma o Phowys yn mudo i'r Dde Cymru yn y gaeaf.

Gobeithio rhwydo yn yr ardd eto yn y flwyddyn newydd pan fydd y Pila Werdd a'r Nico yn dod i fwydo.

Dryw Fflamben

Un o uchel bwyntiau o fodrwyo'r amser yma o’r flwyddyn ydi’r disgwyliad o beth fydd yn y rhwyd. Codi am bump bore yma ac allan i osod rhwydi er mwyn dal mwy o’r Coch dan aden sydd yn ymfudo rŵan. Bora digon distaw, mond dal tair Coch dan aden, dwy Fwyalchen, ac iâr Coch y berllan erbyn wyth o’ gloch. Wrth tynnu'r rhwydi ai rhoi yn ôl yn i bagiau, dyma wneud penderfyniad sydyn i osod rhwyd fanach na’r rhwyd dal y bronfreithod, a rhoi awr arall cyn mynd adra i ddechrau gwaith. Wel mond dau aderyn am yr awr, ond gem o aderyn mewn Dryw Fflamben, ai cefnder y Dryw Aurben.



Ceiliog Dryw Fflamben, hefo’r fflam oren tywyll ar dop i ben.


Y Dryw Aurben yn iâr hefo melyn ar dop ei ffen hi.

Beth arall sydd i ddal hydref yma?

Kelvin

Coch Dan-aden

I’r fodrwy’r arwydd fod y gaeaf ddim yn bell yw cyrraedd y Coch Dan-aden.

Aelod o deulu'r Bronfreithod yw. Maent yn bridio yn Sgandinafia a gwlad y ia. Ar noson glir yn yr hydref meant i glywed yn hedfan dros ein penna yn ystod y nos. Mae yn bleser mawr cael dal y rhain ac yn weddol ddi drafferth. Gosod y rhwydi yn y tywyllwch a rhoi tap o gan yr aderyn i redeg, ac fel mae yn gwawrio mi ddawn i weld pwy sydd yn cannu , a fydd rhai yn cael i dal am i chwilfrydedd. Y bore yma dalais fy wyth cyntaf o’r tymor. Ta fydd y tywydd yn llonydd fel hyn mae rhaid manteisio, pan ddei gwynt a glaw'r gaeaf fydd dim mwy o ddal adar. O’r with, dim ond un oedd yn aderyn eleni. Mae siâp y gynffon a'r smotiau gwyn ar waelod y pluan “ tertial” yn dangos hyn. Mi oedant i gyd yn lliw tywydd da, yn bosib yn arwydd ei bod o wlad y ia. Mae rhai Sgandinafia tipyn goleuach.

Aderyn arall sydd yn dod at dap yn y bore cynnar yw Gïach. Yn ddiweddar rydym wedi dal dros ddwsin o rydiwr bychan yma. Mae rhai miloedd yn gaeafu yma, a gobeithio ni chant i saethu

.
Iawn gwely cynnar, fu rhaid codi yn gynnar eto fory i wneud y mwyaf o’r tywydd yma.

Elyrch ar y Gamlas

Pob mis Medi fydd ddau ddiwrnod o ddal a modrwyo’r elyrch ar y gamlas rhwng Aber mule ger y Trallwng ai diwedd yn Llan y Mynach. Ar y gamlas mae'r elyrch yn cael llonydd i fagu heb boeni am y twr yn codi, fel ei chyfeillion ar yr afonydd ar llynnoedd. Eleni fodrwyodd dros 60 o elyrch ar y gamlas. Mae gan bob bar ei thiriogaeth, ac meant yn ffyrnig wrth amddiffyn ei tamaid oddi wrth elyrch eraill. Beth oedd yn od eleni, oedd rhai o’r parau wedi newid ei thiriogaeth arferol. Y par sydd yn nythu yn ganol y Trallwng, sydd wedi cael sylw gan Iolo ar saw rhaglen wedi symud rhai milltiroedd i lawr y gamlas at Eglwys St John. Mae'r ceiliog yma yn greadur mawr, ac un o’r rhai trymhau rhwyf wedi pwyso ar 14KG.




Mae pob alarch yn cael modrwy fetel BTO ac un a plastic “Darvic” lliw glas. Mae pob un sydd wedi modrwyo fel rhan o gynlyn Tony Cross hefo rhif 7 ar y fodrwy las.




Mae sawl stori ân elyrch yn torri breichiau pobol wrth amddiffyn ei cywion, oedd mai ganddynt slap digon called ac ar adegau os geith rhywun slap sydyn annisgwyl mae yn bosib tynnu gwaed

Offer pysgota

Dros y blynyddoedd mae rhywun yn cael profiad o lawer o wahanol adar, o’r lleiaf i’r mwyaf yr alarch dof. Ers dechrau modrwyo mae dal elyrch wedi brifo wedi dod yn rhan o fy nywyd pod haf, pan mae'r ymwelwyr yn defnyddio offer dal crancod yn harbwr Porthmadog. Bore Sadwrn galwad ffôn fod yna alarch a rhywbeth o’i le hefo ei aden. Cyfarfod a chyfaill ac mi oedd yn amlowg for rhyw fath o linell pysgota wedi rhwymo am yr aden dde ai gwddw. Mi oedd y llanw i mewn ac mi oedd yn cadw tu allan i hyn polyn. Haf y cyfaill yn mynd i swyddfa harbwr ac mi ddoth Trefor yr harbwr feistr yn i gwch bach ac arwain yr alarch i hyd afael, ac yma allan a hi.


Ar lan a thynnu'r bachyn, pwysau a thamaid o’r llinyn o’r aden. Mi oedd dim byd mawr yn matter ond fod y llinyn trwm wedi rhwbio yn erbyn yr aden ac mi oedd wedi gwaedu ychydig. Modrwy am i goes yn sydyn, ac yn ôl ar y dŵr dim gwaeth.


Dros y blynyddoedd offer pysgota sydd wedi creu y rhan fwyaf o broblemau i’r elyrch lleol. Rwyf wedi gweld un ymwelwr hefo genwair tŷ trio tynnu'r bachyn allan o’r alarch wrth dynnu, ac mae rhai yn mynnu pysgota crancod er bod 'na nifer o elyrch ar y dŵr ger llaw. Pan mae rhaid defnyddio bachyn, i ddal tamaid o ben pysgodyn i granc?

Diwedd CES y gors

Mi oedd flwch yn y tywydd hydrefol bore ddoe. Am ddau o’r gloch mi oedd yn bwrw yn drwm yma yn Nhremadog, ond erbyn pump mi oedd y gwynt yn llonydd ac mi oedd yn edrych yn fore braf. Ar hyn cafwyd y penderfyniad i fynd i wneud yr ymweliad diwetha’ i CES yn y gors. Mae'r ddau ymweliad diwetha' wedi bod digon slack, yn amlwg fod llawer o’r adar ymfudol wedi mynd. Wel am syndod, 89 o adar wedi dal, yn amlwg llawer o adar wedi cael i dal yn ôl o’r daith i Affrica gan dywydd y dyddiau cynt. Un Telor yr Hesg yn pwyso 14 gram ac yn saim melyn dros i gorf i gyd. Pan meant yn magu meant yn pwyso 10 gram, ond mae rhaid cofio fod y saim yn gynnud i gadw’r aderyn bach yma fynd y holl ford i Affrica.

Aderyn sydd yn nythu ar gyfagos i’r safle yw’r Troellwr bach, and pur yn aml fydd un yn cael i ddal. Dalwyd yr oedolyn yma, edrychwch ar y plu. Mae hein wedi tyfu yn Affrica mis Tachwedd llynedd ac erbyn heddiw meant wedi gweld i gorau, ond fydd y rhaid i hyn weld yr aderyn bach yma yn ôl i Africa cyn ceith siwt newydd.

Fydd rhywfaint o fodrwyo yn cael i wneud eto yn y gors cyn i dywydd garw'r gaeaf rhoi ddiwedd arno, ond targedi’r adar sydd yma drwy'r flwyddyn fel Bras y Gors ar Telor Cetti. Hefyd dal rhywfaint o’r gwennoliaid fydd yn aros yn y gors fel Llety ar i ford i’r Affrica.

Diwedd tymor

Mae'r flwyddyn adaryddol i mi yn dechrau neu ddarfod hefo cyrraedd yr hydref. Wel mae'r hydref wedi cyrraedd. Dydd Gwener wythnos diwethaf mi aethom yn ôl i’r nyth Tylluan Wen olaf y flwyddyn. Yn fis Gorffennaf pan aethon i ymweld â’r safleoedd, mi roedd 'na bedwar wy yn y safle yma. Safle digon od, tamaid o felt to wedi ddal yn i le gan “chicken wire” fel rhyw fath o ynysiad, mae'r dylluan wedi mynd i mewn rhwng y to ar felt ai ddefnyddio fel safle nythu. Yn anffodus mae ar fin disgyn o achos y holl bwysau hen belenni wedi taflu yno gan sawl cenhedlaeth o dylluanod dros y blynyddoedd. Dyma le fydd rhaid gosod bwlch Newydd dros y gaeaf neu golli'r safle. Un cyw oedd yn y nyth a hwn ddigon tew, bron yn 380 gms, tydi oedolyn dim ond 280!!!. Mi ofynnai I Rhodri Dafydd am damaid ar sut flwyddyn cafodd y tylluanod yn gyffredinol pan fydd wedi cael y canlyniadau i gyn.

wedi bod yn dawel yma 'nawr ac yn aflwyddianus hefyd. Er fy mod wedi bod allan gyda fy nghyfaill Tony ar ol y Troellwr, dim lwc ar y nosweithiau 'rydw i wedi bod gydag. Wrth gwrs, pan nad ydw i yno mae wedi dal hyd at chwech mewn noswaith. Dyna ni, fel yna mae ar brydiau. Wrth fy ngwaith gyda'r gwyfynnod rydw'i wedi darganfod dau ardal newydd lle mae y Troellwr, gan fy mod yn rhedeg tap ei gan ac yn siwr mae hyd dau yn hedfan heibio i weld beth sydd yno. Ond mynd allan gyda'r rhwydi y noswaith canlynol dim lwc o gwbl.

Ni fydd y tymor modrwyo yn gorffen gyda'r Hydref a'r Gaeaf yn agosau, gan y fyddwn cyn bo hir yn troedio traethau Ceredigion gyda'r nos i edrych am Pibyddion. Byddwn yn a golau cryf iawn a rhwyd a cherdded yn ddistaw am yr adar a gobeithio eu dal yn y rhwyd. Mae rhaid gweithio gyda y llanw a thrai, a'r amser gorau ydi pan fydd y llanw ar fin troi. Rhai nosweithiau efallai cerddwn sawl milltir a dim ond dal hanner dwsin a'i modrwyo, ond ar noson arall fedrwn modrwyo ugain mewn llai na hanner milltir.

Erbyn Tachwedd byddwn mynd o amgylch pontydd y Canolbarth i edrych am y Trochwr sydd yn cysgu o dan y pontydd dros nos. Gwaith oer a gwlyb ar brydiau ond yn ddiddorol er hynny. Erbyn hyn rydym yn mwy tebyg i ail ddal yr adar rydym wedi modrwyo dros y blynyddoedd.

Ac yna erbyn diwedd y flwyddyn ac i mewn i'r flwyddyn newydd allan i rhwydo y Cyffylog. Prosiect a ddechreuodd dwy flynedd yn ol. Mae y Cyffylog yn hoff o fwyda allan ar gaeau sydd wedi cael eu pori gan ddefaid pan fydd yn dywyll. Rydym wedi dysgu taw y nosweithiau gorau yw dal ydi noson wyntog a glaw man, felly digon o ddillad glaw a rhywbeth bach nol yn y modur i'n gwresogi!!

Arddangosiad Modrwyo

Bore Sadwrn mi roedd y tîm modrwyo yn rhoi ei arddangosfa flynyddol yn warchodfa RSPB yng Nghonwy. Dechrau cynnar hefo’r rhwydi wedi gosod erbyn chwech a’r cyhoedd yw derbyn ar ôl chwech. Dros y bora dalwyd dros 60 o adar, o sawl rhywogaeth, ac mi roedd llawer o bobol ifanc â phlant ai rhieni wedi dŵad i weld a dysgu. Mae yn bleser mawr gweld yr ifanc yn dŵad i arddangosiadau fel hyn, rwyf yn teimlo yn gryf fod rhaid plannu’r hadyn diddordeb yn ifanc a fydd yna am byth.

Un o’r uchafbwyntiau i’r plant oedd y cwis wedi gwneud gan Falmai Matulla. Ar y bwrdd mae dewisiad o wahanol fodrwya, ac wedyn mae rhaid i’r plant ddyfalu ar ba aderyn mae’r gwahanol faint o forwydd yn mynd. Mi gadwodd hyn llawer i un yn brysur.

Wedi mynd i grwydro

Cefais alwad ffôn yn gynnar bora yma. Mae un o’r Creuod bach gwyn cafwyd i modrwyo yn dechrau mis Mehefin wedi cael i gweld yn Antrim, yng ngogledd Iwerddon. I le eith lleill sgwn i.

Mwy o grwydro.

Galwad arall bora yma (dydd Sul) mae na un arall wedi mynd i Ynys Manaw!!

Mae popeth wedi tawelu yma erbyn hyn. Dim ond ymweld a safleodd y Dylluan Wen yn y gobaith fe byddant yn deor yr ail waith. Dim lwc eto. Wedi gobeithio mynd allan sawl noswaith i rhwydo y Troellwr mewn ardal yn Sir Gar, ond nid yw'r tywydd wedi bod yn ffafriol iawn, a dweud y gwir yn drychinebus!.

Wedi edrych ar canlyniadau y Titw Glas erbyn hyn, ac nid ydynt yn foddhaol iawn.

Y flwyddyn hon allan o bymtheg blwch (15) gyda wyau, dim ond chwech (6) oedd yn llwyddianus gyda cyfanswm o 32 o gywion.

Yn 2008 'roedd 26 blwch gyda wyau, bu 17 yn lwyddianus gyda cyfanswm o 85 o gywion, ac o fewn un neu ddau nyth dyna fel y bu yn 2006/07.

Wrth gwrs dim ond mewn un ardal fach mae y canlyniadau uchod, ond os ydi hyn yn cael eu adlewyrchu dros Brydain yna mae yn newyddion drwg i'r Titw. 

CES Y gors

Bore yma roedd rhaid manteisio ar y tywydd, ac mi oedd lwc hefo ni! Unwaith eto cawsom lawer o gywion teloriaid yr helyg, a daliwyd un oedolyn hefo modrwy ar ei goes oedd wedi ei gosod yn Ffrainc. Yn anffodus bydd cyrff adarydda Ffrainc yn cymryd fan leiaf chwe mis i adael i’r BTO wybod beth yw hanes yr aderyn yma!


Fel yr aeth y bore yn ei flaen dechreuodd cywion telor Cetti ymddangos. Tri erbyn diwedd y bore, a’r rhain yn gywion gweddol ifanc - gobeithio fod 'na lawer mwy i ddŵad. Mae sawl ceiliog Cetti ar y safle ac mae gan un ddwy wraig o leiaf !!!

Edrychwch ar gynffon y telor Cetti yma. Mae gan y rhan fwyaf o adar ddeuddeg pluen yn eu cynffonnau, ond dim ond deg sydd gan y Cetti.

Ynys Seiriol eto

Ymweliad arall i Ynys Seiriol i fodrwyo gwylanod coesddu. Dyma fy hoff wylan, ac yr unig wir wylan fôr sydd gennym. Mae yn aderyn prydferth iawn ac mor ystwyth wrth iddo hedfan ger y clogwyni.





Wrth siarad hefo pennaeth y tîm modrwyo sydd wedi bod yn mynd i’r ynys ers dros ugain mlynedd, dywedodd fod nifer yr adar wedi tyfu pob blwyddyn ers gosod y gwenwyn i ladd llygod mawr ar yr ynys.

Bwrw Plu

Un o’r pethau pwysicaf sydd yn rhaid i unrhyw fodrwywr ddysgu yn ei hyfforddiant ydi strategaeth bwrw plu'r gwahanol rywogaethau o adar. Hefo dealltwriaeth o’r strategau yma mae modd rhoi oed i’r rhan fwyaf o’r adar man sydd yn cael eu dal. Mae’r mwyafrif o’r adar man yn tyfu'r wisg gyntaf o blu yn y nyth, ac ychydig o wythnosau wedyn yn newid y ‘siwt’ yma am blu corff newydd, gan gadw plu’r adenydd a’r gynffon. Tydi’r ‘plu nyth’ ddim o safon dda iawn, gan fod yr adar yn eu tyfu nhw ar frys er mwyn gadael y nyth. Os bydd prinder bwyd (er enghraifft am fod y tywydd wedi bod yn ddrwg) mae hyn yn dangos fel gwendid yn y plu. Yn 2007 ar ôl y holl lifogydd roedd gan y rhan fwyaf o deloriaid yr hesg linellau mawr o wendid yn eu gynffonnau.

Mae’n rhaid i’r cynffonau a’r adennydd gwan yma eu cario nhw'r holl ffordd i lawr i Affrica lle byddant yn diosg (‘moult’) bob pluen cyn dod yn ôl yn y gwanwyn.

Mae’r titw tomos hefyd yn newid ei siwt. Dim ond plu’r corf y bydd y cywion yn eu newid, ond mae'r oedolion yn cael siwt hollol newydd ar ôl y tymor magu. Mae'r creadur bach yma wedi cael tymor digon called - plu ei ben o wedi diflannu ar ôl cropian i mewn ac allan o dwll y nyth - ac fel gwelwch ei adenydd o wedi gweld gwell dyddiau!

Mewn chwe wythnos bydd wedi newid y plu yn gyfangwbl a bydd ar ei orau - yn barod am y gaeaf o’n blaen.

CES

Yr ydym bellach ar ganol y tymor CES. Mae cywion yn dechrau dangos yn y ddau safle, ond yn y gors mae’r niferoedd mwyaf hefo’r telor yr hesg wedi cael tymor da iawn. Mae cywion telor y gors yn dechrau dangos ac ambell i delor Cetti hefyd.

Yn y prysgwydd hefyd mae'r cywion yn dangos - telor yr ardd, telor penddu, llwydfron.

Y syndod mawr ydi’r niferoedd o fwyalchod sydd wedi eu dal. Sawl ceiliog newydd, ac ambell i dderyn wedi ei ddal droeon dros y blynyddoedd. Lle mae’r rhain wedi bod yn cuddio? Yn y ddau safle mae’n amlwg fod rhew'r gaeaf wedi effeithio ar y dryw gan mai ychydig iawn o’r rhain sydd wedi cael eu dal.

Newyddion calonogol am y Barcud bum yn siarad am wythnos diwetha'. Mae yn dal i gryfhau ac mae yr anaf yn gwella. Wythnos arall efallai a fydd yn barod i ryddhau eto.

Noswaith wlyb a glaw trwm, felly siawns i wneud gwaith ar y cyfrifiadur. 

Dyma'r amser mae siawns i edrych ar y ffigurau modrwyo yn fyw manwl, ac mae cyfanswm y Gwibedog Brith yn galonogol iawn, ac hefyd gwelliant yn y Tingoch.

Yn 2008 modrwyiais 77 o gywion y Gwibedog, ac eleni mae hynny i fyny i 116 gyda 5 blwch ychwanegol yn fwy .

Dim cymaint o gynudd gyda'r Tingoch, un blwch yn fwy ac i fyny o 20 yn 08, 28 y flwyddyn.

Mae rhaid danansoddi ffigurau y Titw eto, ond i lawr fydd y ffigurau hyny mae ofn.

Y flwyddyn nesa' fydd rhaid dal y Gwibedog llawn twf i weld faint ohonynt sydd yn dod yn ol bob blwyddyn.

Dyma ni nol unwaith eto ar ol sawl wythnos weddol brysur. Wedi gorffen modrwyo y cywion oedd yn y blychod erbyn hyn. mae wedi bod yn flwyddyn da i'r Gwibedog Brith a'r Tingoch yma ond nid mor dda i deulu y Titw. Bydd y ffigurau llawn gennym cyn bo hir.

Rwy'i ar hyn o bryd allan tair noswaith yr wythnos yn trapio Gwyfynnod mewn gwahanol lefydd. Mae gen'i 3 man mewn coedwig bythwyrdd, 3 coedwig colldail, 3 ar gorsydd ac un yn yr ardd.

Rwy'i hefyd wedi bod yn modrwyo y Dylluan Wen ac fel Kelvin amrywiaeth sydd wedi bod yn fy nisgwyl. Blychod lle mae cywion bob blwyddyn ers y 90au, dim byd yno ond un o'r oedolion yn clwydo.

Yna cael nyth newydd yng nghogledd Shir Gar, mewn blwch yn ystafell wely y perchnogion. Roedd hynny yn tipyn o antur yn trio ddim brathu yr ystafell wrth modrwyo, ond ddim fel yna roedd y ddau gyw yn eu gweld . Saethu eu gwastraff yn syth dros y carped a'r gwely!!. Rhaid dweud cymerodd wraig y ty hwn heb un problem, roedd mor hapus i gael Tylluanod yno.

Cyfanswm sydd wedi eu modrwyo ar hyn o bryd ydi 14 allan o bedwar nyth, ond dydi ddim yn debyg fydd rhagor yw gwneud.

Yna dau ddiwrnod o'r neilltu i fodrwyo y Barcud yn yr ardal. Ond dim lawer o lwyddiant modrwyo gan fod pob un cyw mewn naw nyth, naill wedi hedfan neu pan oeddwn yno ac yn paratoi yr offer dringo, penderfynnu hedafn yn sedet neis i ffwrdd. Pob nyth y flwyddyn hon yma tua 4 i 6 diwrnod fwy cynnar.

Fe gafwyd un cyw wedi ei niweidio gan Frain yn y nyth, ac fe benderfynwyd dod ag e i lawr gan fod niwed ar ei frest ac o dan yr adain, ac yr oedd ei bwysau yn isel iawn am ei oedran. Fell y adre ag e yw fwydo am ddiwrnod neu ddau ac yna mynd ag e i Gigrin i gryfhau cyn ei adael yn rhydd eto.

Wrth fod allan yn y nos yn trapio rwy'i wedi dod o hyd i 5 Troellwr ac y peth nesa' fydd i fynd allan yw dal a modrwyo. Felly digon i ddod eto.

Hyfforddiant Rhodri 25th Mehefin

Yn gynnar yn y flwyddyn dechreuodd Rhodri Dafydd ei hyfforddiant fel modrwywr Tylluanod. Mae Rhodri wedi bod yn edrych ar sawl safle nythu tylluanod gwyn ers rhai blynyddoedd, ond gan nad yw yn fodrwywr, roedd yn rhaid i ni fynd yn ôl i osod y modrwyau ar y cywion. Roedd yn syniad digon call felly i hyfforddi Rhodri i wneud y gwaith ei hun.

Mae’r Dylluan Frech wedi cael tymor nythu digon gwael am fod yna brinder o lygod, ac roeddem yn poeni y bysai’r dylluan wen yn cael yr un broblem. Yn y bwlch cyntaf yr aethom i’w weld roedd pedwar o gywion mawr cryf, a phwysau da ar y pedwar. Mae’r hynaf tua 6 wythnos o oed a byddant yn y bwlch am o leiaf mis arall.

Yn ein blaen i safle arall a newyddion drwg, y dylluan sydd wedi bod yn nythu yma ers rhai blynyddoedd ar goll - ond nythaid fawr o gudyll coch mawr yn ein disgwyl. Mae'r cudyll coch yn aderyn sydd yn dioddef ar y funud hefo’i niferoedd yn mynd i lawr ar hyd a lled Cymru, heblaw ar ochor yr A55 yn sir Fôn lle maent i’w gweld yn gyson. Pan maent y maint yma mae'r cywion yn tueddu i orwedd ar eu cefnau, a rhuthro hefo’r gwinadd miniog am ryw beth ddoith yn ddigon agos. Gwaed cyntaf i’r cudyll, a Rhodri wedi dechrau i hyfforddiant. Mae’r wen yn dweud y stori i gyd!

Gweilch y pysgod 18fed Mehefin

Unwaith eto daeth y dydd lle mae llygad cymaint yn edrych ar beth sydd yn mynd ymlaen. Y bumed flwyddyn i’r gweilch nythu yn llwyddiannus yn nyffryn y Glaslyn. Yn 2005 mi roedd cymaint o bwysau ar y tîm modrwyo gan bawb ai gi oedd yn rhoi cais i ddod hefo’r tîm modrwyo, cafodd penderfyniad i wneud i bechu pawb wrth ddweud na! Dim ond y tîm modrwyo a rheolwyr y prosiect oedd yn cael dŵad i weld y modrwyo. Dros y dair blynedd ddwythaf mae’r pwysau wedi codi, ac fel ffordd o ddiolch i’r gwirfoddolwyr cafodd dau ohonynt gyfle i ddod i weld y modrwyo - un gwirfoddolwr o’r man cyhoeddus, ac un o’r man amddiffyn. Mi oedd y ddau wedi rhoi llawer mwy o oriau i mewn na neb arall, ac felly doedd hi ond yn deg mai nhw oedd yn cael dwad. Yn y dyfodol os bydd yn gystadleuaeth agos yna mi fydd rhaid i'r enwau fynd i mewn i het.
Unwaith eto tri o gywion mawr cryf. Modrwyau “Darvic” gwyn hefo llythrennau du YF, 90, a 91. Mae'r pwysau a’r mesuriadau wedi eu gyrru i Roy Dennis yr arbenigwr yn yr Alban ac mae yn meddwl mai ieir fydd YF a 90, a cheiliog fydd 91

Coch a Gwyn Sadwrn 13eg Fehefin

Llwyddiant mawr ym myd cadwraeth yw dod ar Barcud yn ôl o’r ffeil difodiant ym Mhrydain. O un iâr ffrwythlon yn y tri degau, mae erbyn heddiw dros 800 a pharau yng Nghymru. Mae wedi mynd yn aderyn digon cyffredin yn y canolbarth ond yn araf meant yn dod i fynnu i’r gogledd. Heddiw ddaeth Tony Cross o’r Yddiriadolaeth y Barcud yng Nghymru i ddringo coed i mi. Y cyntaf yn ogledd Meirionydd ac wedyn yn uwch i’r par fwy gogleddol sydd yn cael i fodrwyo. Erbyn heddiw mae yn bosib fod adar wedi pasio'r rhain ar ei ffordd i chwilio am diriogaeth yn y gogledd.

Dyma nhw yn y nyth cyn cael ei modrwyo, a’i “tagio” ar ei adenydd. Mae’r taggio yn gadel i wylwyr adnabod unigolion yn y boblogaeth. Cyn y taggio dim ond drwy ddarllen y wybodaeth ar y fodrwy oedd hi’n bosib adnabod yr aderyn ac roedd hynny dim ond yn digwydd pryd oedd yr aderyn yn cael damwain. Mae'r tagia yn cael i drin fel pluan arall gan yr adar.

Wrth fanteisio ar arbenigaeth Tony o ddringo coed mi aethom yn ein blaen i gytref o Grëyr Bach Gwyn. Mae’r Crëyr Bach wedi lledu dros Gymru yn y blynyddoedd diwethaf ac roeddent yn gwybod fod sawl nyth yn y gytref yma. Cafodd Tony tipyn o fraw pan aeth i fynnu’r goeden gyntaf, roedd o leiaf 5 nyth yn honno a beth bynnag 40 o nythod i weld o ben y goeden. Ar y llawr nid oedd mwy na 10 o’r nythod i’w gweld. Cafwyd 25 o gywion ei

modrwyo hefo fodrwy fetel BTO a hefo dwy fodrwy blastig sydd yn hawdd darllen yn y maes. Os cawn wybodaeth gan adarwyr fydd yn gweld y cywion yma cawn wybod pa mor bell meant yn gwasgaru o’r nythod. Mi ddysgwn tipyn bach mwy am o ble mae'r diferion mawr sydd i’w gweld ar rhai o’n mhorthladdoedd ni yn yr hydref.

Ynys Seiriol 11 Mehefin

Cefais gyfle i fynd i fodrwyo adar môr ar Ynys Seiriol. Y bwriad oedd modrwyo cywion ac oedolion Mulfrain Gwyrdd, cywion ac oedolion Llurs, a rhywbeth arall addas fysai yn dod i law. Wel 150 o Fulfrain Gwyrdd wedyn ac mae fy nwylo yn doriadau lle mae pig y Fulfran Werdd wedi dangos mor finiog ydyw.


Ond y gwaethaf oedd y Llurs, mae cymaint o nerth yn y pig mae angen rhoi'r pen o dan gesail i osgoi brathiad. Yn anffodus mae hyn yn rhoi cyfle da i’r Llurs frathu cesail, ac mae gennyf sawl “love bite” ar gefn fy mreichiau a dan fy nghesail.

Mae Ynys Seiriol yn enwog am y Pal. Mae’r Pal wedi bod yn ddiarth i’r ynys am rhai blynyddoedd tan i wenwyn llygod mawr cael i osod i ddifa’r llygod. Erbyn heddiw mae sawl pâr yn nythu yn rheolaidd ar yr Ynys, ac mae'r boblogaeth yn ehangu. Ar ein taith mi ddalwyd un. Tydi’r pig ddim cymaint o broblem ac un y Llurs ond mae ganddynt ewinadd bach digon miniog a hefo hein maent yn gwneud y llanast.

Mi o’n i’n weddol lan pan gychwynnais allan i’r ynys, ond budd rhaid tynnu'r dillad drewllyd wrth ddrws cefn, ne fyddai ddim yn cael mynd i’r tŷ i gael cawod.

Newyddion trist y tro ma yn anffodus. Allan bore Mawrth i fodrwyo pedwar nyth Titw Glas dylai fod yn barod, dim ond i gael yn pob blwch cywion wedi marw. Roedd yn debyg fod y glaw dibaid a gafom dros y penwythnos wedi bod yn drech a'r rhieni. Methu cael gafael mewn lindysod, y rhain mwy na thebyg wedi cael eu golchi oddi'r dail gan y glaw.

Yna ddoe allan i goedwig arall i wneud Gwibedog a Thingoch a chael saith cyw yr un wedi marw. Tybed a oeddy storom taranau y diwrnod cynt wedi amharu ar y rhieni i hela am fwyd?

Yna cael newyddion calonogol ddoe am nyth Dylluan Wen gyda chywion lawr yn ardal Gwynfe. Wedi gwneud trefiadau i fynd yno Mawrth nesa' ac mae nyth gennyf yn barod i fodrwyo.

Hefyd wedi dechrau ar Y Barcud Coch yn awr a dyna wythnos arall prysur o'm blaen.

CES 4 Y Gors

Bora bendigedig eto yn y gors. Erby ddiwedd y bora, roeddwn i wedi dal 26 o adar, ar mwyafrif yn Deloriad yr Hesg. Roedd y rhan fwyaf o'r rhain wedi eu modrwyo yn barod a'r mwyafrif yn geiliogod - arwydd fod yr ieir yn gori. Yn eu plith hefyd, roedd y cyw Bras y Gors gyntaf i mi ei ddal y tymo hwnr. Yn awr, rwyf yn edrych ymlaen at y sesiwn nesaf, pan y bydd cywion eleni yn dechrau ymddangos o ddifrif .

Ar fore mor braf, 'roedd yna lawer o Weision Neidr yn hedfan. Gyda'u llygaid mawr, mae y rhan fwyaf yn llwyddo i osgoi’r rhwyd, ond aeth un i mewn iddi ac wrth ei ryddhau fe gefais sawl brathiad. Ond, cofiwch, 'doedd hwn ddim hanner mor boenus a brathiadau'r gwybaid yn gynharach yn yr wythnos !

Ble mae'r amser yn mynd dwedwch? Ers y tro diwetha' rwy wedi modrwyo tua 150 o gywion ynamrywio o'r Titws i y Tingoch. Dydi'r Titw Glas ddim yn gwneud mor dda yma eleni, ond bydd riad sfyll hyd y diwedd cyn cyn cael ffigurau cadarn.

Cael bore diddorol iawn ar y cynta o'r mis. Mae gen i tri blwch yng ngardd yr ysgol lleol, Ysgol Dolafon, Llanwrtid, ac fe weithiodd un blwch allan yn dda, gan fod y plant nol yn yr ysgol ar ol y gwyliau. Felly lawr yno yn y bore ac siarad am dipyn gyda' plant am rhesymau modrwyo a dangos yr offer iddynt cyn mynd i gael y cywion allan o'r blwch. 'Roedd pum cyw Titw Mawr yno, ac roedd yn bleser clywed y tawelwch wrth i mi ddangos fel oedd modrwyo iddynt, hyd at penderfynnodd un o'r cywion roi anreg i mi ar fy llaw!!!.  Ond eto oedd hwn yn gyfle i ddangos fel roedd rhieni yn medru cario y baw allan o'r nyth heb sathru'r nyth.

Yna, roedd y cwestiynau'n llifo, ac er fy mod dim ond eisiau bod yno am tua hanner awr aeth dwy awr heibio fel yna.

Wedi bod allan heddiw yn modrwyo teulu o bedwar Dylluan Wen, mewn hen ffermdy yng nghanol yr Epynt, gyda bwledi a bomiau yn taranu dros y lle i gyd. Er bod y fyddin wedi trwsio'r fferm er mwyn i'r milwyr ei ddefnyddio fel lloches mae'r blwch yn weddol uchel, ac mae yn syndod fel mae y Dylluan yn cyfarwyddo gyda'r swn ac yn nythu yno yn reolaidd. Y peth pwysig yw fod yna ddigon o le i hela am eu bwyd.

Dyna ni am 'nawr.

CES 4

Dau fai sydd yna ar yr adeg yma o’r flwyddyn: sef, gorfod codi am dri yn y bore i godi rhwydi, a gwybed. Rwyf yn un o rhai mae'r gwybed yn garu. Bore heddiw - cyfle i wneud arolwg CES 4 ar y safle preswydd. Roedd hi'n wawr fendigedig, heblaw am yr holl wybed oedd yn fy nilyn i bobman. Cofnodwyd cywion cyntaf y flwyddyn i’r Siffsaff, Telor Helyg, ac i un o’n hoff ffrindiau yn yr ardd.

Dyfalwch beth yw'r aderyn cyffredin yma, yn ei ddillad nyth. Atebion I Mr Cynhyrchydd

Hefyd, ers tro rŵan, mae yna Gnocell Fraith Fwyaf wedi bod yn hedfan o amgylch y safle ac yn llwyddo i osgoi'r rhwydi pob tro. Ond, nid bore heddiw. Ac o'r diwedd, ar ôl iddo dynnu gwaed o'm mysedd wrth i mi ei ryddhau o’r rhwyd, fe gafodd ei fodrwy. Mae yn hawdd dyfalu oed yr aderyn hwn. Mae'r plu nyth yn oleuach na'r plu newydd, sydd yn dangos mae aderyn wedi magu llynedd yw hwn. Mae y coch ar gefn ei ben yn dangos mae ceiliog ydyw - ar gywaed ar fy mysedd yn dangos ei fod o'n flin !

Dyma bach o amser i ysgrifennu rhywbeth wto. Mae wedi prysuro erbyn hyn, ac rydym yn ganol yr amser bridio. mae yna newyddion da a drwg . Bu y tywydd garw y penwythnos cyn diwetha' ddim yn garedig i rhai o'r adar. 'Roedd nyth Teiliwr Llundain (Nico) gen'i mewn perth yn yr ardd o fewn troedfedd o'r llawr sy'n anarferol iawn, gweler y llun. Felly roeddwn yn medru eu gweld bob dydd o ffenest y gegin. Erbyn y 16 o Fai roedd 4 wy yn y nyth, ac oedd yn eistedd yn gysurus iawn, ond ar y trydydd dydd o law ar y Sul, dyma hi yn gadael ac ni fu yn ol ers hynny.

Yn yr wythnos bum allan yn modrwyo rhai o'r Brain Coes Goch yng Ngheredigion gyda Tony, ac fel y dywedwyd Kelvin maent yn gwneud yn dda y flwyddyn yma. Yna dau ddiwrnod allan ar nythod y Barcud ac mae popeth yn edrych yn addawol yno gyda 5 nyth a chywion.

Yna penwythnos y Sulgwyn gwneud rowndiau o'r blychod a modrwyo dau nyth o Delor y Cnau ac un nyth o Drochwyr, ac hefyd dwy nyth o'r Titw Mawr. Bydd y diwrnodau nesa' yn brysur gan fod llawer o'r blychod bron a fod yn barod i fodrwyo.

CES

Ar ôl wythnosau o dywydd gwyntog a gwlyb, fore Sul oedd y cyfle cyntaf i wneud y CES ers yr ymweliad cyntaf un. Aeth Adrienne i’r safle preswydd, a minnau i’r gors. oedd hi'n fore bendigedig, a phum awr yn ddiweddarach, roedd ugain o adar wedi eu dal. Dim llawer, meddai chi, ond roedd mwy na'u hanner yn gwisgo modrwya yn barod, a dyma ydi’r math o ddata mae'r cynllun ei angen. O’r naw Telor yr Hesg ddalwyd, roedd 4 eisoes â modrwyau; roedd un wedi ei fodrwyo yn gyw ar y safle yn 2007 ac wedi dychwelyd yn ôl gartref i nythu am yr ail flwyddyn. Cofiwch fod yr aderyn bach yna yn pwyso 11gms a'i fod wedi croesi y Sarha bedair gwaith erbyn hyn.

Cafodd Adrienne well lwc; daliodd dros ddeg a'r hugain o adar yn ystod y pum awr. Roedd hyn yn cynnwys sawl Siffsaff newydd i’r safle, a chwe Mwyalchen. Dim un o'r rhain yn gywion eleni, ond yn adar tros flwydd oed. Ble mae'r rhain wedi bod yn cyddio tybed?. Wrth edrych ar aden Mwyalchen, mae'n bosib cael ryw syniad o’i oed. Pan y byddant yn mewid plu, o blu nyth i rai oedolyn, ni fyddant yn mewid y “Greater Coverts” i gyd ac mae hyn yn gadel llinell i'w gweld yn y plu, sydd yn rhoi ryw syniad o oed yr aderyn. Os bydd y linell hon i'w gweld, yna mae yn dderyn y flwyddyn ac os nad yw i'w gweld, yna, wel, mae yr aderyn tros flwydd oed. Edrychwch yn fanwl ar y ceiliogod Mwyalchod yn eich gerddi yn y gaeaf ac mae yn hawdd gweld hyn.
Mae y linell felen yn y llun hwn yn dangos ble mae'r newid :

Brain Coes Goch

Mae tymor modrwyo cywion y Brain Goesgoch wedi cyrraedd. Dydd Llyn Gŵyl y Banc, ac i fwrdd ar tîm i arfordir gogledd Môn hefo'r ysgolion a'r modrwyau. 'Does ond modd cyrraedd ambell un o’r ogofau ar waelod y llanw, ac wedyn mae rhaid cael yr ysgol i’r gwaelod cyn mynd at y cywion.. Roedd yna chwe safle ar y rhestr am y diwrnod, a thros ugain o gywion i'w modrwyo. Mae yn edrych fel blwyddyn dda i’r Brain ar Ynys Mon. O siarad â Tony Cross, mae yn edrych fel y bydd Brain Goesgoch Ceredigion yn cael un o’r blynyddoedd gorau erioed hefyd.

Wedi bod yn y tridiau diwetha' yn mynd rownd y blychod sy gen'ni i weld pa gyflwr mae yr adar.

Rhan fwya o'r blychod gyda aderyn ar wyau,ond mae edrych ar yr olwg gynta' bod prinder o'r Titw Glas y flwyddyn hon. Ydi tywydd oer Mis Chwefror wedi gwneud gwahaniaeth wn i?

Fel y disgwyl mae Delor y Cnau wedi deor cywion mewn tri blwch. Wedi trio modrwyo nyth arall o'r Trochwr ond yr unig llwyddiant gefais oedd llond 'wellingtons' o ddwr a tun gwlyb. 'Roedd y nyth o dan bont gyfyng ac isel ac 'roedd y cerrig yn llithrig. Rhaid sefyll i'r dwr gostwng ond mwy na thebyg bydd y cywion wedi hedfan erbyn hynny.

Mae pob nyth o'r Barcud sy gen'i gyda'r iar yn eistedd 'nawr rhan fwya o'r dydd, felly mae wedi dodwy o leia un os na dau wy erbyn hyn. Gobeithio bydd y tywydd yn ffafriol iddynt.

Barcud Coch

Bore Sadwrn a'r tywydd yn edrych yn ffafriol, a chan fod ddim cywion yn barod i fodrwyo, penderfynnu mynd allan i gadarnhau lleoliad rhai nythod y Barcud. Er eu bod yn adar weddol fawr eu golwg, erbyn yr amser hyn os nad ydych wedi ffeindio y goeden lle mae y nyth, mae yn tipyn  caletach nawr gan fod y dail allan ar y coed.  a mae y barcud yn feistr o mynd allan o'r nyth yn dawel fach a'r peth nesa' chi'n gweld yw un yn yr awyr tua can troedfedd i fyny. Dros y blynyddoedd rwy'n teimlo fy mod i wedi dod yn tipyn o feistr o gael gafael mewn nyth, ond mae sawl un yn gwneud mwnci ohonof hefyd.

Cael gafael yn dwy nyth newydd yn weddol hawdd, y ddwy tua dwy filltir i ffwrddd o'i gilydd, ond y trydydd, wel ar ol dringo i lan ac i lawr y goedwig hon am tua awr a hanner dim lwc. Y peth gorau wedyn i gadael yn lle aflonyddu y Barcud gormod. Nol ac eistedd yn y car ac wrth gwrs dyma fi'n gweld un Barcud yn syth i goeden roeddwn wedi edrych arno gynt ond heb weld dim. Cofnodi'r lle a gadael am y tro nesa'. Erbyn hyn 'roedd y glaw wedi cyrraedd ac mae yn well gadael iddynt yn llonydd er mwyn eu cadw ar y nyth i gadw tymeredd yr wyau yn gyson.

Felly nol adre' am damaid i fwyta ar ol bore weddol lewyrchus.

Wel dyma ni wedi cyrraedd y tymor modrwyo unwaith eto. Wrth gwrs cyn dechrau mae'n rhaid gwneud yn siwr fod y trwyddedau wedi cael eu derbyn oddiwrth y BTO, gan eu bod yn angyfreithlon i fynd y agos at unrhyw nyth heb y caniatad a'r trwydded addas. Yna mae rhaid cysylltu gyda perchnogion y tir yr ydych yn mynd arno, ond ar y mwya mae hyn yn sefyll o flwyddyn i flwyddyn ac maent yn dod i'ch adnabod a'ch cerbyd.
Roeddwn wedi bod allan yn edrych ar nythod y Trochwr yn gynnar yn Ebrill, ac 'roedd un neu ddau nyth a cywion bron o fod yn brod i fodrwyo.
Felly allan mi a'r plant ar fore Sadwrn yr 25ain. Ebrill, gobeithio dysgu'r plant yn ifanc fel i werthfawrogi bywyd gwyllt, a chael dwy nyth yn barod. Dyma modrwyo 4 cyw mewn un nyth a thri yn y llall, pob un yn edrych yn dda a thua 10/12 dydd oed. Edrych mewn tair nyth arall ond neb wedi deor eto.

Bryan

Tylluanod Brech

Yma yn nyffryn Madog a Maentwrog mae gennyt lawer o flychod wedi gosod er mwyn y Dylluan Frech. Tymor yma nid ydynt yn cael llawer o lwyddiant, hefo ychydig iawn ohonynt yn nythu. Y teimlad yw bod 'na ddim llawr o lygod bach eleni i ddod a nhw i’r cyflwr magu.

Un o bleserau mynd i edrych ar y blychau ydi cael hyd i rywogaethau eraill sydd yn ei defnyddio. Yma ar lan y Glaslyn mae sawl par o hwyaid Mandarin yn defnyddio’r bychod. Mi oedd yr iâr yma yn ista a’r 14 o wyau. Dyma'r drydedd flwyddyn iddi nythu yn y bwlch yma, llynedd mi oedd yn eistedd ar 17 o wyau, a mond un gwnaeth ddim deori. Fydd y cywion yn neidio allan o’r bwlch pan meant yn ddiwrnod oed. Pan meant yn hun ar yr afon mae yn amhosib dal.

Kelvin

Y safle preswydd
Mae'r safle hwn yn amgylchynu llyn, ac mae sawl rhwyd yn cael ei gosod fel ffyrch olwyn o amgylch y llyn. Gall gymeryd, fan leiaf, 20 munud i ni godi y rhain, ac rydym ni wedi bod yn defnyddio’r safle ers 2000.
Bora Sadwrn 2 Fai. Roedd rhagolygon y tywydd yn ffafriol. Roedd côr y wig yn werth ei glywed tra'r oeddem ni'n codi'r rhwydi, ac fe gawsom ddiwrnod di fai, gan ddal 41 o adar erbyn 10 o’r gloch. Ymhlith yr uchel bwyntiau roedd tri Telor yr Helyg (Willow warbler) wedi dychwelyd, un wedi cael ei fodrwyo yn 2007 a'r ddau arall yn 2008. Dau Delor yr Ardd (Garden warbler) un o 2006 a llall o 2008. Un Siffsaff (Chiffchaff) (2007) a Siani Lwyd (Dunnock) oedd wedi cael i fodrwyo yn 2003. Cafwyd amrywiaeth da o adar eraill hefyd, ac fe allwn obeithio am well tymor eleni na'r llynedd.